Kỹ thuật trồng xen canh giúp hạn chế sâu bệnh và tăng năng suất

1. Giới thiệu

Trong điều kiện đất vườn hạn chế, nhu cầu vừa có rau sạch, vừa bảo vệ cây trồng khỏi sâu bệnh đang ngày càng được nhiều gia đình quan tâm. Trồng xen canh chính là một giải pháp hiệu quả. Đây là phương pháp trồng nhiều loại cây khác nhau trên cùng diện tích đất, theo nguyên tắc cây này hỗ trợ cho cây kia. Không chỉ giúp tiết kiệm diện tích, trồng xen còn hạn chế sâu bệnh, cải tạo đất, giữ ẩm và mang lại nguồn thu nhập đa dạng.

2. Nguyên tắc trồng xen canh

• Chọn cây phù hợp: Nên chọn cây có đặc điểm sinh trưởng khác nhau để tránh cạnh tranh dinh dưỡng.

• Tương hỗ lẫn nhau: Ưu tiên các loại cây hỗ trợ nhau, ví dụ cây ngắn ngày che phủ đất cho cây lâu năm.

• Hạn chế đối kháng: Tránh trồng xen những cây dễ lây bệnh cho nhau (như khoai tây và cà chua).

• Bố trí khoa học: Cây cao trồng ở phía rìa để không che ánh sáng cây thấp, cây tán rộng nên kết hợp với cây có tán hẹp.

3. Một số mô hình trồng xen canh trong vườn nhà

Trồng bí xen bưởi 

• Rau – cây gia vị – hoa: Trồng rau cải, xà lách xen cùng hành, húng quế, hoa cúc vạn thọ giúp xua đuổi sâu bọ.

• Cây ăn quả – cây họ đậu: Vườn xoài, cam, bưởi có thể xen đậu xanh, lạc hoặc đậu nành để cải tạo đất, vừa thu thêm nông sản.

• Cây cao – cây ngắn ngày: Chuối xen rau muống, mồng tơi; mít xen rau gia vị...

• Cây công dụng dược liệu: Sả, gừng, nghệ trồng xen quanh gốc cây ăn quả vừa tận dụng đất, vừa đuổi côn trùng.

4. Những cặp cây trồng xen phổ biến tại Việt Nam

Rau cải trồng xen canh với hoa cúc

4.1. Cà chua – Hành/Tỏi

• Lợi ích: Hành và tỏi có tinh dầu cay hăng, giúp xua đuổi sâu xanh, rệp và tuyến trùng hại rễ.

• Kỹ thuật: Trồng xen hành hoặc tỏi ở mép luống hoặc kẽ hàng cà chua, cách nhau 15–20 cm.

4.2. Cải xanh – Cúc vạn thọ

• Lợi ích: Hoa cúc vạn thọ tiết ra hợp chất ức chế tuyến trùng, đồng thời thu hút ong bướm giúp cải thụ phấn tốt hơn.

• Kỹ thuật: Sau 2–3 hàng cải, trồng xen 1 hàng cúc vạn thọ để vừa phòng trừ sâu bệnh, vừa làm đẹp vườn.

4.3. Ngô – Đậu phộng (Lạc)

• Lợi ích: Ngô cao, rễ ăn sâu; đậu phộng thấp, rễ nông, có vi khuẩn nốt sần cố định đạm, giúp đất màu mỡ. Đây là mô hình được trồng nhiều ở nông thôn.

• Kỹ thuật: Sau khi trồng ngô 10–15 ngày, gieo đậu phộng xen giữa các hàng, khoảng cách 25–30 cm.

4.4. Ớt – Húng quế

• Lợi ích: Tinh dầu trong húng quế xua đuổi rệp và sâu đục quả, đồng thời cung cấp rau gia vị cho gia đình.

• Kỹ thuật: Trồng xen húng quế giữa các cây ớt hoặc làm hàng viền ngoài luống.

4.5. Cà phê – Hồ tiêu / Bơ / Sầu riêng

• Lợi ích: Mô hình quen thuộc ở Tây Nguyên. Hồ tiêu leo thân cà phê, cây bơ hoặc sầu riêng che bóng giữ ẩm, giúp đất không bị khô hạn, mang lại nguồn thu nhập kép.

• Kỹ thuật: Bố trí tiêu cạnh cây cà phê hoặc trồng cây ăn quả xen vào hàng cà phê để tạo tầng sinh thái đa dạng.

5. Lợi ích tổng hợp của trồng xen canh

• Hạn chế sâu bệnh: Một số loại cây gia vị hoặc hoa như húng quế, sả, tỏi, cúc vạn thọ có mùi hương tự nhiên giúp xua đuổi côn trùng, giảm áp lực dịch hại.

• Cải tạo đất: Cây họ đậu (đậu xanh, đậu nành, lạc) có khả năng cố định đạm, tăng độ phì nhiêu cho đất, giảm chi phí phân bón hóa học.

• Tận dụng không gian và ánh sáng: Trồng xen cây cao – cây thấp, cây lâu năm – cây ngắn ngày giúp sử dụng hợp lý diện tích và ánh sáng, giảm đất trống hoang hóa.

• Tăng thu nhập đa dạng: Ngoài cây trồng chính, bà con có thêm nguồn thu nhập từ cây phụ, góp phần ổn định kinh tế gia đình.

• Bảo vệ môi trường: Giảm lượng thuốc hóa học, tăng độ che phủ đất, chống xói mòn và giữ ẩm.

6. Kết luận

Trồng xen canh không chỉ là kỹ thuật cổ truyền mà còn là xu hướng sản xuất nông nghiệp bền vững hiện nay. Áp dụng mô hình trồng xen với những cặp cây phổ biến, dễ trồng sẽ giúp bà con vừa hạn chế sâu bệnh, vừa tăng năng suất, vừa có thêm nguồn rau quả sạch trong chính khu vườn nhà mình.